1572, Geboorte van Nederland

Programma 2022

1572 in onze gemeente

Op 26 juni 1572 koos Edam met 17 andere steden de zijde van Willem van Oranje. Hij leidde de Opstand in de strijd tegen de Spaanse overheersing in de zogenoemde 80-jarige oorlog.
Het was ook een strijd tussen katholieken en protestanten.
Met Willem van Oranje koos men voor de protestantse Reformatie.

Welkom

Fijn dat u geïnteresseerd bent in 1572, Geboorte van Nederland.

Landelijke samenwerking

In 2022 gaan we in 40 gemeenten op zoek naar waarden die ons leven zo de moeite waard maken: Vrijheid, Verbondenheid, Verdraagzaamheid en Verscheidenheid. Dit doen we via het landelijk project '1572, Geboorte van Nederland'. Daarin staan deze waarden centraal. 

Willem van Oranje plantte 450 jaar geleden zaadjes voor het gedachtegoed om vrij te zijn om te denken wat je denkt, te geloven wat  je gelooft en te zijn wie je bent. In deze tijd van maatschappelijke spanningen is het goed om hier samen bij stil te staan. 

Edam was een van de 18 steden die de zijde van Willem van Oranje koos in de strijd tegen Spaanse overheersing. De zogenoemde 80-jarige oorlog.

Meer informatie: geboortevannederland.nl

Lokaal programma

Doe mee en geef aan wat u heeft met deze V's. Sluit aan bij de groep inwoners die deze waarden omarmen. In drie bijeenkomsten in Edam, Volendam en Oosthuizen brachten zij al tal van ideeën en activiteiten in.  Deze activiteiten vind u hieronder.

Meer informatie: 1572@edam-volendam.nl

Meer weten over?

De 80-jarige oorlog:
npostart.nl/80-jaar-oorlog

De Eerste Vrije Statenverkiezing:
hofvannederland.nl
waterlandsarchief.nl 
geschiedenislokaalwaterland.nl

Iedereen heeft rol in respectvol samenleven

Burgemeester Lieve Sievers:

"In een tijd van Covid-problemen met allerlei maatregelen, korte lontjes en donkere dagen, is het bewaren van de rust, vrede en veiligheid voor iedereen een enorme uitdaging. Dat delen we met eerdere tijden.

Respect en verdraagzaamheid zijn essentieel voor het gewoon met elkaar samen leven. Iedereen speelt hierin een rol. Ik zie mensen allerlei initiatieven nemen. Ook kleine met een fijn effect. Zoals mensen van de 'Happy Stones'  en een vrouw die besloot iedereen die ze tegenkwam 'Hoi!' te zeggen. Of moeders die spontaan inspringen als ze zien dat ze nodig zijn. Acties die zorgen voor verbintenis."

Hoopvol
"Het is het allermoeilijkste om te proberen in een tijd waarin we het allemaal lastig hebben, toch naar elkaar te luisteren, met elkaar te praten, begrip te hebben. Of het nou gaat om meningen voor of tegen iets, of om rekening met elkaar houden in je buurt of wijk. De meeste mensen doen dat gelukkig ook. Dat is hoopvol."

Foto van Lieke Sievers, burgemeester

Vreedzaam samenleven

31 maart en 21 april - De Swaen en Portugese synagoge

Op de Joodse begraafplaats op het Oorgat in Edam staan  14 zerken. Tussen circa 1780 en 1880 zijn hier echter 223 mensen begraven. Hun namen staan vermeld in het zorgvuldig bijgehouden Begravingsregister. In deze periode had de Joodse gemeenschap een synagoge, een ritueel bad, een eigen schooltje en een begraafplaats. Zij leefden in vrede met de andere Edammers.

Op 16 februari vertelt Victor Brilleman in gebouw De Swaen in Edam over het Joods Verleden in Edam. Op 21 april gevolgd door een excursie naar de Portugese Synagoge in Amsterdam.

De organisatie is in handen van 't Nut Department Edam in samenwerking met stichting Joods Verleden Edam. nutedam.nl - joodsverledenedam.nl

Joodse begraafplaats Edam

Geuzenvlag tijdens Pieperrace

Zaterdag 2 en zondag 3 april – haven Volendam

Op zaterdag 2 (vanaf 10.30 uur) en zondag 3 april vindt voor de 36e keer de Pieperrace op het Markermeer voor de kust van het gastvrije Volendam plaats. Tientallen schepen van de zeilende beroepsvaart en andere traditionele platbodems doen mee aan dit zeilspektakel van allure. 

Door middel van spandoeken op en rond de dijk en het voeren van de geuzenvlag wordt aandacht besteed aan 1572, Geboorte van Nederland. In de Visafslag worden de verhalen over lokale gebeurtenissen in de Tachtigjarige oorlog verteld. Zo bleven Volendammer vissers trouw aan de Spaanse overheerser en voerden zijn vlag. Natuurlijk zijn die ook tussen de schepen van de Pieperrace te vinden.

Kijk voor meer informatie op pieperrace.nl

Zeilboten tijden de Pieperrace

De V in bloemen

Woensdag 20 april – Noordervesting Edam

Voorafgaand aan de landelijke Zaaidag – 22 april – wordt in samenwerking met schoolkinderen een bijen-bloemenlint gemaakt langs de Noordervesting. De bewoners van buurtvereniging Achterhaven strooien het zaad uit. Organisatoren Mieke Boon en Ine Lanjouw: “We combineren meer biodiversiteit in de natuur met de behoefte aan meer verbondenheid in de buurt. Gezamenlijke activiteiten zoals deze, helpen daarbij. We merken dat met name eenzame ouderen nu meer gezien worden. Daarom komt er ook een grote V in bloemen, vanwege een grotere Verbondenheid met elkaar.”

Bijen-Bloemenlint

A Walk About Music

24 april in centrum Edam

De elfde editie van het bij muziekliefhebbers zeer gewaardeerde A Walk About Music besteedt aandacht aan het jaarthema. Organisator Siem Kees Slegt: "Op zondag 24 april willen Frank van den Berg en ik een muzikaal rondje Edamse Vesting organiseren. We zoeken bijzondere plekken om fijne Rootsmuziek te laten horen. Een nieuwe vorm inderdaad.
We staan erg achter het onder de aandacht brengen van de vier V's; juist in deze tijd. We gaan na in het programma hoe we daarop aan kunnen sluiten." Lachend: "Muziek maken is een vrije emotie, dus dat zit al snel goed." 
 

Kim Richey uit USA komt op 24 april ook naar Edam

Foto: Kim Richey uit USA komt op 24 april ook naar Edam

Lezing Prof. Dr. Henk van Nierop

Zondag 24 april – 15.00 uur - Grote Kerk Edam – entree gratis

In de lezingencyclus van het Waterlands Archief en het Westfries Archief spreekt als eerste historicus Prof. Dr. Henk van Nierop, hoogleraar Nieuwe Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was van 2000 tot 2008 directeur van het Amsterdam Centre for the Study of the Dutch Golden Age. Hij publiceert regelmatig over Nederland in de 16de en 17de eeuw.

Kijk voor meer informatie op waterlandsarchief.nl

Henk van Nierop

Johanna Kuiper: een sterke vrouw

1 en 4 mei – ’t Schooltje van Dik Trom

Ze was theologe, socialiste, feministe, schreef meerdere kinderboeken, een veelgelezen Kinderbijbel en gaf in WO II onderdak aan Joodse vluchtelingen. Met haar gezin woonde ze in de pastorie van Etersheim.

In 't Schooltje van Dik Trom is vanaf 4 mei een mooie tentoonstelling te zien van haar leven en haar werk. Organisator Thea de Hilster: "Het was een sterke vrouw die met haar principes ons allemaal tot voorbeeld strekt."

Ferdinand Van Melle verzorgt op 1 mei in Etersheim een lezing over het boeiende leven van Johanna, waarop hij gepromoveerd is.

schooltjevandiktrom.nl

Johanna Kuiper: een sterke vrouw

5 mei viering Hobrede: Geef vrijheid door!

Mei – Dorpshuis De Zwaan in Hobrede

Hans Visser is een van de initiatiefnemers van het muzikale toneelstuk dat op 5 mei opgevoerd wordt. Hans: “In het dorpshuis willen we het verhaal vertellen over twee joodse mensen, die in de buurt van Hobrede  ondergedoken zijn geweest. Met onze toneelvereniging hebben we met hulp van nabestaanden het script geschreven voor een toneelstuk. Dorpsmuzikanten hebben de bijpassende muziek ingestudeerd. Het toneelstuk speelde in zeven korte scenes van februari 1943 tot en met de bevrijding. Vrijheid kun je elke dag vieren.”

Start: 20.00 uur
Entree:  € 5,- (inclusief consumptie)
Locatie: Dorpshuis De Zwaan, Hobrede 57

Schild van Hobrede

Wandelingen door veranderd Edam

VVV Edam en Bibliotheek Waterland verzorgen vanaf 7 mei tien mooie wandelingen door het Edam na 1572.
In een kleine stad als Edam zijn markante veranderingen duidelijk zichtbaar. Zo voert de wandeling langs een diversiteit aan kerken, die al dan niet gedoogd werden.
Duidelijk zichtbaar in het straatdek zijn nog de contouren van de -afgebroken- stadsmuur, gebouwd om de vrijheid van de inwoners te garanderen.
Verweven in de wandeling is ook de geschiedenis van de Joodse Gemeenschap, uitgezocht door Het Waterlands Archief, die hier een vreedzaam bestaan kon leiden tussen 1641 en 1888.
Zichtbaar is ook wat het gevolg is als de sluizen worden opengezet, in 1573 belangrijk voor het Beleg van Alkmaar en de daarop volgende Slag op de Zuiderzee.

vvv.edamvolendam.nl

Foto van Edam

Multiculturele Proeverij

21 mei – Grote Kerk Edam – gratis entree, hapjes te koop

Samen met Bibliotheek Waterland organiseert Jan Harmsen van buurtvereniging Kleine Kerkstraat/Lingerzijde een evenement waarbij mensen uit allerlei landen en windstreken een gerecht presenteren. Hiervan kan – tegen betaling – gegeten worden. Deze ‘multiculturele proeverij’ met muziek, gedichten en verhalen is een laagdrempelige manier om elkaar wat beter te leren kennen.

Foto van mensen die samen eten

PianoWandeling Edam

PianoWandeling Edam organiseert op zondag 29 mei onder de noemer “Rondje in de kerk” een divers muzikaal programma in de Grote Kerk te Edam. Centraal staat de opera Thijl, over de vrije geest Tijl Uilenspiegel.

Van 11.00 tot 16.00 uur zal een keur van pianisten en diverse muzikanten een muzikale carrousel vormen op een aantal plekken in onze mooie kerk. Bezoekers kunnen in, uit en rondlopen, toegang is gratis. Elk half uur zal er afwisselend in de kerk gemusiceerd worden. En natuurlijk zal ook het prachtige orgel hierbij worden betrokken.

De volgende muzikanten zullen er hun opwachting maken:

  • Evan Boogerd (orgel)
  • Feico Deutekom (piano)
  • Ringo Maurer (concertina & piano)
  • Yvo Verschoor (begeleidt filmbeelden Edam en Volendam op piano)
  • Tatiana Koleva (cactus & marimba)
  • Sean Morgan-Rooney (piano)
  • Een muzikaal programma rond de opera ‘ Thijl ’ van componist van Gilse

De V-posters van Vrouwenkunsten

juni

De elf vrouwen die verenigd zijn in Vrouwenkunsten Oosthuizen maken posters waar de V een hoofdrol in speelt. Lidy Waldram: “We zijn geïnspireerd door de vier V’s en maken elk op dit thema een schilderij ‘dat iets doet’. Hiervan maken we posters die we door de hele gemeente ophangen. Uitvergrotingen hangen in juni in de Grote Kerk van Edam en mogelijk in die van Oosthuizen.”

Het Mysterie van 1572

Juni/juli Don Bosco College en Sg De Triade

Sg de Triade en het Don Bosco College maken gebruik van het landelijk onderwijspakket: Het Mysterie van 1572. In juni 2022 gaan ze hiermee in groepen 1 aan de slag. Maggy van Pooij is docente geschiedenis op de Triade: "Het past helemaal in mijn lessen. Je kunt niet vaak genoeg met leerlingen nagaan wat vrijheid toen en nu betekent. Of met elkaar bespreken wat respectvol omgaan met elkaar inhoudt. Onverdraagzaamheid is van alle tijden."
Docente Geschiedenis Marisa Elzenaar van het DBC: "Burgerschap is bij ons geen apart vak, maar komt in alle vakken aan bod. Kritisch leren denken, aandacht voor je eigen identiteit, debatteren. Of het bespreken van begrippen als democratie, duurzaamheid, vrijheid, respect, discriminatie, verdraagzaamheid. In het landelijk onderwijspakket komen veel van deze onderwerpen aan de orde. Het sluit daarom goed aan bij mijn vakken Geschiedenis en Mens & Maatschappij."

Vrijheid

Basistentoonstelling 1572 – 2022

Juni – Grote Kerk Edam

Juli – Grote Kerk Oosthuizen

In juni is in de Grote Kerk van Edam en in juli in die van Oosthuizen een mooie basistentoonstelling over 1572 - 2022 te zien. In oktober - de maand van de Geschiedenis - staat ie in het Waterlands Archief.
Op vier zuilen 1 5 7 2 geven we rond de thema's Vrijheid, Verbondenheid, Verdraagzaamheid en Verscheidenheid, informatie over de gebeurtenissen van toen en verbinden we die uit onze tijd. 
Op aparte banners vertellen we onder andere over de Slag om de Zuiderzee die in 1573 voor onze IJsselmeerkust uitgevochten werd. 

Niet de V van Veteranen

18 juni

Elk jaar organiseert FC Volendam een toernooi voor Old Stars. Dat wil zeggen teams met vitale, voetbalminnende mannen. Vaak speelden zij in het 1e van FC Volendam, EVC of een omringende club. Dorus Luyckx zorgde ervoor dat de teams er kwamen. "Het blijft geweldig om op het hoofdveld van het sfeervolle stadion van FC Volendam te spelen. In 2022 wil ik dat weer organiseren voor teams uit de gemeenten die ook met het landelijk project 1572 meedoen. Onze 'zustergemeente' Gorinchem doet in ieder geval mee. Daarnaast wil ik me richten op Noord-Holland. AZ heeft ook vast een Old Stars team. En ik weet het ook van Sportvereniging Enkhuizen, Nee, geen veteranenteams. Wij doen aan walking football. Met volle overgave, maar met minder kans op blessures." Met een lach: "Door ons fanatisme worden we wel vaak afgefloten. Rennen mag nu eenmaal niet. Als het allemaal lukt wordt het weer een oergezellige dag!"

Old Stars

Opening Librije/Latijnse school

25 juni om 15.00 uur in de Grote Kerk Edam

In ons land kunnen drie Librijes nog in oorspronkelijke staat bezocht worden. Een daarvan is gevestigd in de Edamse Grote Kerk. Een zeer bijzonder bezit, want in Edam was de boekencollectie ook in gebruik voor de Latijnse school. Het klaslokaal uit de 16e eeuw is nog aanwezig!

Robert Lammers is de 'motor' achter de openstelling ervan. Robert: "Tot 1572 was het een parochiebibliotheek. Na de Reformatie werd de collectie een openbare stadsbibliotheek. En vanaf 1585 was de Latijnse school erin gevestigd. Jongens leerden er Latijn, zodat ze daarna met een studiebeurs konden studeren aan de Katholieke Universiteit in Leuven. Passend in de nieuwe tijd. Notabelen hadden humanistische denkbeelden en er was een groeiend zelfbewustzijn."  

Robert Lammers: "Op zaterdag 25 juni willen we Librije/Latijnse school officieel openen. Vanaf dan is deze nieuwe museumlocatie onder begeleiding van een gids van de Grote Kerk, publiek toegankelijk. Ik verheug me er enorm op."

librije-edam.nl

Robert Lammers met geïnteresseerde student in de originele Librije

Foto: Robert Lammers met geïnteresseerde student in de originele Librije

De Hoop

Zondag 26 juni om 15.00 uur - Grote Kerk Edam – entree gratis

Op 26 juni 1572 schaarde Edam zich aan de zijde van Willem van Oranje. Hij was voor vrijheid van geloof en geweten. Op deze historische dag – 450 jaar later - treden tal van bekende en minder bekende lokale artiesten en koren op. Zoals Martine Bond, Zang Edam, dichters Evert Smit en Peter Kwakkenstein en de  Senegalese muzikant Sakis. Hun boodschap is: wij staan voor een samenleving waarin ieder mag zijn wie hij of zij wil zijn. Juist in deze lastige ‘coronatijd’ met toegenomen polarisatie is deze oproep extra actueel.

Jongeren overhandigen hun Convenant van de Hoop aan jonge, lokale politici.

Kaasmarkt Edam

Kaasmarkt centrum Edam - Woensdag 6 juli – 10.30  tot 12.30 uur 

Een delegatie uit kaasstad Gouda, met o.a. burgemeester Pieter Verhoeve, opent de eerste Kaasmarkt van dit seizoen (juli/augustus).

Gouda liet op 21 juni 1572 prinsgezinden hun stad binnenkomen, waarna hun aanvoerder en vertrouwensman van Willem van Oranje, Adriaan van Swieten volgens de overlevering riep: ‘Vive le prince d'Orangien’ en ‘vertoonende vendelen, orangien, wit ende blauw.’

Kijk voor meer informatie op kaasmarktedam.nl

Kaasmarkt in Edam

Hoor het verschil!

9 juli - Grote Kerk Oosthuizen

Herman van Leuven: "De Geboorte van Nederland was een periode met onder andere in de noordelijke Nederlanden de overgang van Rooms naar Reformatie.  De nieuwe godsdienst bracht naast veranderingen in het kerkinterieur ook andere kerkelijke muziek: van gregoriaans en Avé Maria naar gemeentezang en robuste psalmen. Het Cyriacus-koor van de Koepelkerk in Hoorn laat op 9 juli deze verschillen in de Grote Kerk van Oosthuizen horen, met, en onder leiding van, de Hoornse stadsorganist Mark Heerink. 

Historicus Anne Doedens geeft tussen de twee delen een toelichting op de overgang naar de Reformatie in deze streken."

grotekerk-oosthuizen.nl

Foto's Grote kerk Oosthuizen

Foto's: De overgang van katholiek naar protestants is ook te zien in het kerkinterieur van de Grote Kerk van Oosthuizen. Boven het beeldende verhaal in 'katholieke' uitvoering. Onder de sober vormgegeven Dooptuin.